american history x

Bu aralar havalarin guzelliginden dolayi eve kapanip film izleme oranim azaldi. O yuzden yazma oranim da biraz azaldi. Her neyse, dun aksam `american history x`'i izledim. Turkce adi: Gecmisin Golgesinde.

Filmde, Amerikan'nin en buyuk sorunu irkcilik islenmekte. O kadar buyuk ve derin bir sorun oldugunu buraya gelmeden once bilmiyordum. Herkes icin ayrilmis bolgeler var burada. Oturulan semtler, gidilen mekanlar zenci-beyaz diye ayriliyor. Mesela gecen hafta bizim burada iki farkli parka gittim, ilkinde bir tane siyah, ikincisinde bir tane beyaz gormedim. Diger bir ornek, benim oturdugum apartmanda 24 farkli daire var ve sadece birinde beyaz oturmakta, o da benim, ben de Amerikali beyaz degilim, yabanciyim. Maalesef en kotu semtlerde zenciler yasamakta, en kotu isleri zenciler yapmakta, otobuslere cogunlukla zenciler binmekte, bir de benim gibi yabanci ogrenciler veya sakat-suclu-ayyas-uyusturucu bagimlisi beyazlar. Demek istiyorum ki, olay cok ciddi ve derine yerlesmis, oyle sip diye cozulecek bir sorun degil.
Altinda cok fazla etken yatmakta, gelir seviyesindeki adaletsizlik, egitimdeki esitsizlikler gibi. Bir de zenciler de beyazlarla butunlesmekten yana degil gibiler. Dinledikleri muzik, giyinme tarzlari, konusma tarzlari, gittikleri kliseler, kullandiklari arabalar, sac tipleri. Kendilerini ayirmaya calisiyorlar. Kendi iclerinde daha mutlu gibiler. Amerika'da iki gruba dair farkli iki kultur var.

Her neyse, filmde islenen temel konu bu oldugundan bende gozlemlerimi aktardim. Filme gelecek olursak, LA'de ortalama bir beyaz ailenin iki fasist oglu uzerine donmekte. Bir itfaiyeci irkci babanin ogullari bunlar. Baba bir sekilde olduruluyor. Buyuk oglan Edward Norton bunun uzerine fasizan hareketleri destekleyen bir gruba uye oluyor, bir sure sonra lideri oluyor bu grubun. Sol gogsunun uzerine gamali hac dovmesi yaptirip odasina Hitlerin bayraklarini asacak kadar fasist oluyor. Sadece zencilerden degil, kacak olarak US'de olanlardan da nefret ediyor bu grup. Her neyse bu nefretin etkisiyle evlerinin onundeki arabayi soymaya kalkisan uc zenciyi olduruyor Edward. Oldurdugu an gozlerinde zafer piriltilari var. Iste o anin fotosu:



Hapiste uc yilini geciriyor. Hapiste kaderin cilvesiyle bir zenci ile birlikte calismak zorunda kaliyor ve zamanla onlarin da insan oldugunu farkediyor. Hapiste beyaz irkci arkadaslarinin iki yuzlulugunu de farkedip bu irkcilik hareketinden soguyor. Bu ona biraz pahaliya patliyor. Hapisten ciktiginda kardesini de bu hareketten kurtarmaya calisiyor. Filmin sonunu soylemeyim. Ama hos bir sondu ve gercekte de boyle olmasi gerekirdi.

Filmde yine bir yikanma-arinma sahnesi var. Edward hapisten ciktiginda evinde bir dus aliyor, boylece tovbe ediyor. Cocuklugundaki gibi ak-pak hissediyor kendini. Bu yikanma olayi butun kulturlerde gorulen bir arinma sekli.

Yonetmen, bazen duygu somurusu yapmakta. Beyazlari cok salak ve cahil gostermekte. Edward ile babasi arasindaki kitap diyalogu bu cehaleti gostermekte. Insan filmi izledikten sonra beyaz Amerikali dusmani olabilir.

Oyunculuklar hakkinda, ben Edward Norton'u o kadar begenmedim. Ne verdigi hitaplarda basariliydi, ne agladigi sahnelerde, ne irkcilik donusumunde. Cok ani bir donusum oldu. Yuzunde ya da hareketlerinde bir degisim olmadi. Bence adamin caylaklik donemine denk gelmis. Kardesinin oyunculugu daha iyiydi. Ama kardesinin hali tavri daha bir olgundu. O cocugun o irkci grupta iliski kurmasi cok beklenmedik bir durum. Ayni zamanda o yasta beyni bu kadar yikanmis birinin, abisinin kisaca hapis maceralarini anlatmasi uzerine, sihirli bir degnek degmis gibi degismesi inandirici degil. O yastaki cocuklar o kadar kolay ogut dinlemezler ve o kadar cabuk degismezler.

Ayrica filmde anlamadigim birsey 3 kisiyi olduren biri nasil oluyor da 3 yil hapisle kurtuluyor. Bu Amerikan yasalarini anlamadim. Gecen haftalar bir eyalette iki kisiyi olduren biri idam cezasi aldi. Filmde bu ceza olayini biraz daha gercekci isleyebilirlerdi.

Filmde akilda kalici diyaloglardan biri, Edward Norton ile zenci ogretmen arasinda gecmekte, hapishane ziyaretinde. Aslinda cok klişe.
-Zenci ogretmen, zencilere yonelik olumlu olarak hangi adimi attigini, kucuk bir degisim bile apip yapmadigini soruyor Edward'a. Tam cumleleri hatiramiyorum ama fena olmayan bir diyalogtu.

Asagidaki youtube videosu filmin kisa bir ozeti gibi.



Sonuc: Film Amerika'da irkcilik gercegini gostermede ya da bir kez daha altini cizmekte basarili. Senaryo da ve oyunculuklar da eksiklikler var bence. Imdb'de ilk 250sinin 42'sinde ama bence o kadar da degildi. Zenci mahallesinde oturuyorsaniz sesi kisik bir sekilde izlemeniz tavsiye edilir:)

5 comments:

Unknown said...

dikkat et kendine oralarda :)

pis mahallelerden uzak dur, tek beyaz görmediğin parklara fazla uğrama. gerçi sen biliyorsundur bunları pekala ama...

tayfun said...

filmi az once izledim. elemanin 3 yil almasinin sebebini kardesi makaleyi yazarken anliyoruz: "Ben ona karsi taniklik etseydim omur boyu hapis alirdi". Sonra bu yazdigini siliyor.

yikanma-arinma sahnesi gercekten etkileyiciydi. genel olarak guzel bir filmdi bence.

nurvenur said...

Cok sagol aydinlattigin icin. Ben kacirmisim o yazma ve silme isini. Yine de az yani 3 yil boyle bir suca:)

tarkan ikizler said...

olmadı... bu filmin yorumlarını yeterli bulmadım... sadece bir iki genel fikirle açıklanacak bir film değil bence... filmi çok beğendiğim için değil sizin yer yer kullandığınız ayrıntılara bu yazıda pek rastlayamadım... ama film yazısından önce amerikadaki genel durum hakkında birinci ağızdan yapılan yorumunuz benim için filmin eleştirisinden de önemliydi... ırkçılık toplumsal olduğu kadar bireysel ve psikolojik bir sorundur... kendisini başkasından sadece fiziksel özellikleri yüzünden üstün gören insanların psikolojik tedaviye ihtiyacı vardır diye düşünüyorum... ben ne yalan söyleyeyim ne zaman böyle şeyler seyredip okuduktan sonra siyahi birini görsem sarılıp ağlayasım gelir diye düşünüyorum... amerikalılara katlettikleri amerika kıtası yetmemiş bir de gidip afrikayı mahfetmişler insanları oralardan taaa nerelere getirip köle yapmışlar şimdi de burunları kalkmış bunlar siyah diyerek insan beğenmiyorlar... valla siz(amerikalılara diyorum) o siyah insanların ayaklarını yıkayıp suyunu için sonra da şükredin, ben olsam amerikada taş taş üstünde koymazdım...Siyah da kardeşimizdir bunu unutma ey amerika...

Anonymous said...

dostum zencıler beyazlara oranla daha sıcak kanlı ve her ne kadar yoksul olsalarda devlet tarafından pıs yerlerde oturtulup uysturucuyla gecınmek zorunda bırakılıyor abd de ırkcılıgı sıyahlara zencı dıye hıtap ederek beyazlar yapıo zaten bende orda 2 sene kaldım rap muzıgın merkezı dıyebılırım yasadıkları yaerler genelde devlet aleyhınde rap yapıolar ama